نهر داریون، دهمین میراث یونسکو در ایران - تور تایلند ارزان

رود شطیط

رود شطیط شاخه اصلی رودخانه کارون در شوشتر است که چهاردانگه نیز خوانده می گردد. رودخانه کارون پس از وارد شدن به خوزستان با برخورد به صخره ای بزرگ و سد مقدار به دو شاخه تقسیم می گردد یکی از آن ها رود شطیط یا چهاردانگه ودیگری گرگر یا دو دانگه می باشد. سر انجام این دو شاخه پس از طی حدود چهل کیلومتر در منطقه بند قیر جنوب شوشتر به یکدیگر می پیوندند و با ادغام با رود دز، کارون بزرگ را تشکیل می دهند.

حفر کانال

بنا به گفته تاریخ نویسان شوشتر به معنی خوب تر است، و چون شهر شوش رو به ویرانی می رفت، در شش فرسنگی شهری نو بنا شد که خوش آب و هواتر و حاصل خیزتر از شوش بود و آن را شوشتر یعنی از شوش بهتر نامیدند. علت دیگری نیز برای انتخاب این نام عنوان شده است که بیان می نماید اصل واژه شوشتر احتمالا ششدر بوده است. آن بدین علت بوده که این شهر دارای شش دروازه بوده است.

داریون نهری است در شوشتر که از رود شطیط جدا می گردد و دوباره به آن می پیوندد. این نهر داریوش یا دارا نیز نام دارد و در زمان داریوش هخامنشی حفر شده است. به گفته نویسنده تحفه العالم: در حوالی شهر باغ و بوستان نبود و رودخانه از حوالی شهر تخمیناً نیم فرسخ دور بود و مردم قری و قوافل به کشتی از رودخانه عبور می نمودند و به این سبب زحمت بسیاری کشیدند تا این که دارای اکبر نهر داریان را ابتدا کرده فرصت اتمام نیافت و دارا بن دارا به اتمام آن کوشید و آب از میان شهر و صحرای گرگر جاری ساخت و این قبل از اسکندر ذوالقرنین بود.

سر دهانه نهر در زیر قلعه سلاسل واقع شده است و به وسیله میراب ها از همین قلعه کنترل می شده است. وظیفه این نهر، آبیاری دشت میاناب شوشتر است. داریون برگرفته از نام داریوش است. در نوشته مورخان یونانی داریوش را داریون معرفی می نمایند. این نهر تنها سازه آبی شوشتر است که پس از گذشت قرن ها همچنان نام بانی خویش را یدک می کشد. پل بند شادروان حدود 300 متر پایین تر از آبگیرهای نهر داریون سطح آب را برای سوار شدن بر نهر داریون بالا می آورد. این نهر نه تنها آب مورد احتیاج کشاورزی ساکنان شهر را تامین می کند بلکه با حفر تونل های آب بر نیز مانند قنات آب را به درون شوادان (زیرزمین) منازل بافت قدیم راهنمایی می کرد.

پخشاب نهر تاریخی داریون

اگرچه بسیاری از مورخان پل بند شادروان را از سازه های آبی دوره ساسانی می دانند، با توجه به وجود نهر داریون در دوره هخامنشی و قرار داشتن ارتفاع آبگیرهای نهر داریون در فاصله ای بالاتر از سطح آب رودخانه در دوره کم آبی می توان به وجود پل بند شادروان در دوره هخامنشی نیز با قطعیت نظر داد و به طور حتم در دوران ساسانی مجددا بازسازی شده است. این اثر در تاریخ 10 مهر 1380 با شماره ثبت 4141 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

بند مقدار

این سد آب کارون را به نسبتهای دو و چهار بین رودهای گرگر و شطیط (دو دانگه و چهار دانگه) تقسیم می نماید. مصالح به کار رفته در بند مقدار سنگ (تراشیده شده شوشتر) و ساروج هستند. این بند از چند دهانه تشکیل شده است که مهمترین آنها دهانه ای است جدا که تنظیم آب دو شاخه رودخانه را انجام م ی دهد به گونه ای که اگر دبی گرگر بیشتر از یک سوم باشد آن را به شاخه شطیط انتقال می دهد و بلعکس واین خود از شاهکارهای معماری این بند است. این بند سابقا مقدار و بعلاوه پل قیصر نام داشت.

از نوع مصالح ساختمانى که در آن به کار رفته و از نوع سبک هاى متفاوتى که در ساختن طاق آن استفاده شده، قدمت دیرین آن را مى توان تشخیص داد. این پل را به طرز زیبا و باشکوه و با پیچ و خم ساخته اند و جمع طول آن 521 متر است. ساختمان اولیه بند مقدار به زمان هخامنشیان مربوط است و به بند و پل شاپوری نیز نامیده می گردد پس از آن در دوران ساسانی نیز مورد بازسازی و بازسازی نهاده شد. ولی پس ازخرابى ها و تعمیرات متعدد، ساختمان کنونى آن را به پسر فتحعلى شاه قاجار یعنى محمد على میرزا دولتشاه والى خوزستان نسبت مى دهند. به همین علت به بند محمد على میرزا یا بند خاقان نیز مشهور است.

آبگیرهای نهر داریون

آبگیرهای نهر داریون که از زیر صخره های ساحلی رودخانه شطیط در زیر قلعه سلاسل شروع می شوند. این مجموعه شامل هشت آبگیر است که برخی از آن ها با گذشت سال های زیاد مسدود شده اند. در زیر قلعه سلاسل پله هایی جهت برداشت آب از نهر داریون تعبیه شده بود به طوری که در هنگام محاصره و بسته شدن درهای قلعه به راحتی امکان برداشت آب از رود وجود داشت. هشت کانال مذکور در زیر قلعه سلاسل تبدیل به دو کانال بزرگ می شوند و پس از خروج از زیر قلعه به یک کانال بزرگ تبدیل می شوند که تا فاصله زیادی به صورت یک کانال روباز به درون دشت میاناب راهنمایی می گردد. درون قلعه نیز حمام های متعددی ساخته شده که آب آن ها از نهر داریون تامین می شده است.